گشتی در پایتخت کاروانسراهای ایران

به گزارش تیترشهر : محمد جهانشاهی افزود: سمنان، استان کاروانسراهاست و بیشترین تعداد کاروانسراهای کشور در این استان قرار دارد؛ تعداد ۲۷ کاروانسرا در جاده ‌ های  ۶۰۰ کیلومتری استان سمنان در مسیر تهران به مشهد وجود دارد و استان سمنان با این تعداد کاروانسرا، صاحب یکی از ظرفیت ‌ های کم نظیر گردشگری در کشور است.

وی اضافه کرد: مجموعه کاروانسرای میاندشت یا رباط میاندشت به عنوان یکی از بزرگترین و مهمترین کاروانسراهای منطقه شرق کشور و به عنوان بزرگترین کاروانسرای جاده ابریشم در کیلومتر ۴۰ جاده میامی- سبزوار در محور ترانزیتی تهران – مشهد واقع شده است.

وی ادامه داد: این کاروانسرا امروزه شامل سه کاروانسرا، شامل یک کاروانسرای شاه عباسی صفوی در ضلع غربی و دو کاروانسرای قاجاری در ضلع میانی و شرقی است، این سه کاروانسرا از دو دوره تاریخی مختلف در امتداد غرب به شرق، در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. بر سردر کاروانسرای میانی، کتیبه ای منظوم به تاریخ 1290 است؛ و بر سردر کاروانسرا غربی، کتیبه ای از تعمیرات سال 1291 خبر می دهد.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان ادامه داد: کاروانسرای غربی این مجموعه در دوره صفویان در مسیر جاده ابریشم احداث و برای امنیت آن در برابر حملات راهزنان، دو قلعه، یک چاپارخانه، یک کبوترخانه در جوارش بنا شد. محمد حسن خان اعتمادالسلطنه، مولف مطلع الشمس به وجود تلگراف خانه در این قلعه اشاره کرده است.

وی افزود: در دوره قاجاریان، جاده ابریشم اهمیت گذشته را نداشت؛ ولی کثرت زوار و مسافران مشهد باعث تردد بسیار در این راه بود و کاروانسرای صفوی گنجایش آن جمعیت را نداشت، به همیت علت، کاروانسرای دیگری در سوی شرقی آن ساختند و پس از مدت کوتاهی، فضای میانی این دو خود به کاروانسرایی بدل شد.

جهانشاهی خاطرنشان کرد: محمد حسن خان اعتمادالسلطنه، مولف مطلع الشمس در توصیف این سه کاروانسرا نوشته است که در این مجموعه و بیرون آن، بیست‌هزار نفر می‌توانند اقامت کنند. جهانگردان و مستشرقان بسیاری در این کاروانسرا اقامت و در سفرنامه‌های خود به آن اشاره کرده‌اند. هانری رنه د آلمانی، این مجموعه را بزرگترین کاروانسرای راه مشهد- تهران دانسته و نوشته است که در این کاروانسرا، مانند شهر، دکان‌های قصابی و نانوایی و سراجی و غیره وجود دارد و چند دلاک و پینه‌دوز سر مسافران را اصلاح و پاپوش آنان را تعمیر می‌کنند. در سفرنامه خراسان و کرمان، تألیفی به سال 1321 آمده که در اینجا تلگراف‌خانه دولتی دایر بوده است .

وی تصریح کرد: کاروانسرای صفوی میاندشت با مساحتی در حدود 2100 مترمربع کاروانسرایی کوچک محسوب می شود. در این بنا، اسطبلها به دور حجره ها و ایوانها و ایوانچه ها و حیاطی کم وسعت حلقه زده اند. در میانه جبه های حیاط، چهار ایوان قرار دارد. دو ایوان شرقی و غربی در دو سوی محور فرعی حیاط از رخ بام کلی حیاط بالاتر رفته‌اند و جلوه بیشتری دارند، در بخش شرقی مجموعه، کاروانسرایی بزرگ با مساحتی بیش از 8800 مترمربع واقع است که از قرارگیری ایوانها و ایوانچه ها و حجره ها و سپس اسطبلها بر گرداگرد حیاطی وسیع شکل گرفته است. ایوان میانه هر ضلع اندکی رخ بام کلی حیاط را شکسته است.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان افزود: کاروانسرا میانی این مجموعه در واقع حاصل اتصال دو کاروانسرای صفوی و قاجاری است و ورودی این دو کاروانسرا به آن باز می‌شود. این بنا، که در واقع پیش ورودی این دو بناست، کاروانسرایی ناقص است. صحن بسیار وسیع این بخش از سه طرف با ردیف ایوانچه ها محصور و در ضلع چهارم (غربی)، به کاروانسرای صفوی و قسمتی از قلعه مجاور آن محدود است.

جهانشاهی تصریح کرد: این مجموعه سه آب انبار نیز دارد، دو آب انبار بدون هیچ نظمی در حیاط میانی و سومی در خارج مجموعه، در نزدیک ورودی همین حیاط واقع است. از دو آب انبار حیاط، یکی صفوی است و هم زمان با کاروانسرای غربی احداث شده و دیگری قاجاری است. غلامحسین خان افضل الملک، در سفرنامه خراسان و کرمان آورده که، آب انبار صفوی آب بهتری داشته است.