پشت پرده استعفا «محمدجواد فتحی» نماینده تهران در مجلس چیست؟

شاید کمتر پیش بیاید که از مسئولان در ایران کسی استعفا دهد حتی از سوی مدیران و مسئولانی که عملکرد آنها مشکل ساز می‌شود. فرقی نمی‌کند هواپیما سقوط کند، کارخانه‌های زیادی تعطیل شوند، برخورد تندی از سوی برخی پرسنل‌ها با مردم شود و... در همه این موارد، تاریخ ثابت کرده انتظار استعفا کشیدن در ایران انتظار بجایی نیست. جمله ای که بارها و بارها از سوی مسئولان در ایران شنیده ایم این بوده که «وظیفه ما بسیار سخت است، ساعت‌ها باید کار کنیم، شبانه روز نداریم، علاقه ای به ماندن در پست خود نداریم اما ناچاریم به خاطر خدمت به مردم بمانیم.» با همین نگاه است که حتی مسئولانی را در کشور می‌بینیم که در دهمین دهه زندگی خود قرار دارند اما هنوز در صندلی مدیریت هستند.

گاه هرچقدر هم عملکرد آنها منفی باشد اما حاضر نیستند عطای خدمت به مردم را به نفر بعدی بسپرند. با این حال اکنون یک مورد استثنا نیز پیدا شده است. استعفا آنهم از نمایندگی مجلس! موضوعی که موجب شد تا بسیاری را متعجب کند! نماینده ای که گمان می‌کند شرایط برای خدمت به مردم آنطور که باید و شاید فراهم نیست. محمدجواد فتحی نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون امید از نمایندگی در مجلس دهم صرف نظر کرد. صحبت‌های این نماینده خواندنی است. او درباره اینکه چرا به چنین تصمیمی رسیده به تابناک گفته:«من به‌عنوان کسی که حقوق خوانده و با حقوق سروکار دارم، دیدگاهم نسبت به ساختارها باید با مردم عادی تفاوت داشته باشد؛ اما آنچه می‌بینم با آنچه باید بشود، فرق دارد. دلیلی که باعث استعفای من شده، بحث نظام قانون گذاری و مجلس ناکارآمد است. امیدوارم این تلنگری برای بهتر شدن اوضاع باشد.»

او گفت:«بخشی از ناکارآمدی‌ها مربوط به ساختار است که مستلزم اصلاح قانون اساسی است و بخشی از آن به آیین نامه داخلی مجلس مربوط می‌شود که این از عهده مجلس برمی آید؛ البته اگر اراده ای باشد.» فتحی در پاسخ به این که استعفای شما در چه وضعیتی است، افزود: «هنوز اعلام وصول نشده، ولی دنبال آن هستم که به زودی اعلام وصول شود. فعلا امروز و فردا می‌کنند و جواب قطعی نداده اند، ولی ناچارند اعلام وصول کنند.» او تصریح کرد: «طبق آیین نامه، نماینده اجازه دارد از سمت خود استعفا دهد و هیئت رئیسه نیز وظیفه دارد یک هفته پس از تاریخ استعفا، جلسه ای برگزار کرده تا در صحن علنی مجلس بررسی شود.»

نماینده مردم تهران در پاسخ به این که آیا در این مورد رایزنی‌هایی نکرده یا کسی مانع از استعفای شما نشده است، گفت: «دوستان به این موضوع لطف دارند؛ اما واقعیت این است که عزم من جزم است و پای استعفای خود ایستاده ام و می‌خواهم در این جلسه دلایل خود را اعلام کنم. نماینده‌ها هم حق رای دارند و می‌توانند تصمیم بگیرند که به این موضوع رای دهند یا ندهند.» او در پاسخ به این پرسش که آیا این استعفا مربوط به اصلاح قانون آیین دادرسی کیفری می‌شود، اظهار داشت: «ربطی به این موضوع ندارد. استعفا دو محور دارد؛ نخست اینکه در این دو سال، آنچه ما دیدیم تقدیم فروع بر اصول بود و درواقع امور جزئی و موردی و غیر قابل اعتنا بر امور امهات و موارد مهم اولویت داشت. دوم آنکه نظام قانون‌گذاری ما ایرادهای ساختاری دارد که نمی تواند انتظارات عمومی را برآورده کند. به‌نظر من، مهم ترین آن مصادره بخش قابل توجهی از صلاحیت مجلس توسط نهادهای موازی و نبود قانون‌گذار دوم مثل مجلس تخصصی است..» 

بارها اصرار، دریغ از اصلاح

فتحی در پاسخ به این که آیا فکر می‌کنید استعفا راهکار مناسبی است، گفت: «چاره ای نیست، چون با این وضعیت ادامه کار امکان پذیر نیست. به نظر من، هیچ فرقی بین مجلس 290 نفره با مجلس 289 نفره وجود ندارد. مهم این است که ما نمی توانیم کار کنیم. الان در مجلس نماینده‌ها نمی توانند یک نطق داشته باشند، اصلا وقت نطق گرفتن در مجلس یک تخصص خاص می‌خواهد و افرادی خاص می‌توانند این کار را بکنند.» این نماینده در پاسخ به این که برخورد جناح‌های سیاسی داخل مجلس به این موضوع چگونه است، گفت: «تصور من این است، ایراداتی که من به این نظام قانون‌گذاری گرفته ام، به نوعی علیه هر دو جریان سیاسی است و به نظر می‌رسد، همه این را می‌دانند، ولی نمی دانم چرا کسی کاری نمی کند.»

فتحی در پاسخ به این پرسش که چرا خود شما کلید اصلاح قانون اساسی را نمی زنید یا طرح بحث نمی کنید، گفت: «بارها این موضوع مطرح و درباره آن بحث شده، ولی به جایی نرسیده و اصلاحی صورت نگرفته و حتی هیئتی برای تغییر و اصلاح تشکیل نشده است.» او در پایان خاطرنشان کرد: «وظیفه نماینده این نیست که به یک تبصره از یک ماده ای که مصوب سال 1328 است، بپردازد. اینها گرهی باز نمی کند، بلکه گره زدن بر گره‌های کور گذشته است. به نظر من، کار اساسی همین اصلاح قانون ساختار نظام اداری است. الان واقعا برای من سوال است چرا باید روزنامه کیهان و اطلاعات وجود داشته باشند؟!» این روزنامه‌ها با هزینه‌های کلانی که از جیب بیت المال منتشر می‌شوند، واقعا چه کاری انجام می‌دهند که سایر روزنامه‌ها نمی کنند؟ چرا باید شش تا هشت هزار نسخه روزنامه اطلاعات یا کیهان پشتوانه بسیار قوی از بیت المال داشته باشند که از جیب من و شما و مالیات ما برداشت می‌کنند؟! شما برآوردی از قیمت ساختمان این دو موسسه بکنید. با توجه به هزینه‌های جاری برای این دو روزنامه باید بهای هر یک از این روزنامه‌ها 50 هزار تومان شود، نه هزار تومان. اینها یک نمونه از ایرادات ساختاری است. برای همین، می‌خواستیم کمیسیون ویژه ای تشکیل شود که به این موارد بپردازد، ولی همه اینها به فراموشی سپرده شده و اصلا در دستور قرار نگرفت. مسائلی از این دست و سخن برای گفتن زیاد است، ولی کسی نمی خواهد این حرف‌ها را بشنود.

استعفای مسئولیت پذیرها

استعفای این نماینده درحالی است که پیش از این نیز پروانه سلحشوری با حضور در تحریریه «آفتاب‌یزد» گفته بود که برای دور بعدی در انتخابات مجلس کاندیدا نخواهد شد چرا که در مجلس فرد تنها می‌تواند فریاد بزند اما تصمیم‌گیری خیر. او در اشاره ای تلویحی از اینکه مجلس آنطور که باید و شاید در مسیر صحیح گام برنمی دارد انتقاد کرده بود. به نظر می‌رسد برخی از اعضای لیست امید با دیدن فضای پارلمان و اینکه آنها امکانی برای اصلاح و تغییر شرایط ندارند، خود از این وضعیت ناامید شده‌اند و راهکار را استعفا یا عدم تمایل به حضور دوباره می‌بینند. با این حال باید به این نوع تصمیمات احترام گذاشت چرا که دست کم وقتی مشاهده می‌کنند نمی توان به اهدافی که لازم است دست یافت کلیدواژه «خدمت به مردم» را مستمسکی برای ادامه حضور یا تمدید دوره مسئولیت خود نمی کنند. از این نوع مسئولان فعلا کم داریم و نمی توان گفت ای کاش بر تعداد آنها افزوده شود چرا که اگر بر تعداد بیشتری این نوع از مسئولیت پذیری افزوده شود در واقع می‌توان امیدوار بود که بازویی قوی برای اصلاح در میان مسئولان شکل بگیرد. نتیجه چنین روندی این خواهد بود که برخی به دلیل حس تنهایی تصمیم به استعفا نگیرند و عطای ماندن را به لقای آن نبخشند.