معضلات خصوصی سازی شرکت هایی نفتی همواره با اما و اگرهای زیادی رو به رو بوده است. این روزها سوال بسیاری از فعالان اقتصادی و مردم این است که خصوصی سازی شرکت های نفتی که بزرگترین منابع بودجه ای دولت نیز به حساب می آیند، چه دستاوردهایی داشته است و آیا ورود این شرکت ها در بورس توانسته آثار مثبتی برای این صنعت داشته باشد ؟
به گزارش تیتر شهر: بررسی ها نشان می دهد که ورود شرکت های نفتی در بازار بورس شفاف نیست و همین حضور غیر شفاف این شرکت ها در بازار بورس از یک سو و از سوی دیگر فعالیت برخی از این شرکت ها در بازار های سیاه باعث شده تا سود سهام این شرکت ها در بازار بورس برای سهامداران سود قابل پیش بینی ای را نداشته باشد.
دکتر حمید میر معینی کارشناس بورس درباره تاثیر گذاری خصوصی سازی شرکت های نفتی و حضور آنها در بازار بورس به خبرنگار تیتر شهر گفت: در حال حاضر بازیگر اصلی تمامی فعالیت های حوزه گاز و نفت و پتروشیمی دولت است. اما با توجه به اینکه در سال های اخیر خصوصی سازی به شرکت های نفتی نیز رسید و برخی از شرکت های فعال در این حوزه به بخش خصوصی واگذار شد اما واقعیت این است که این روند خصوصی سازی در حوزه نفت به درستی انجام نشده و فرایند سالم و شفافی را طی نکرده است.
وی با اشاره به صنعت نفت و گاز در درآمدهای کلان کشور افزود : صنعت نفت و گاز پتروشیمی، بزرگترین صنایع کشور به لحاظ درآمد ارزی محسوب شده و منابعی بودجه ای ایران را تامین می کند بنابراین دولت باید باید برنامه جامع ای در جهت افزایش بهره وری و کارایی این صنعت و واگذاری شرکت های فعال در این حوزه به بخش خصوصی تعریف می کرد که متاسفانه این اتفاق روی نداد.
این کارشناس اقتصادی با تشریح وضعیت این شرکت ها در بورس ادامه داد: بخش کوچکی از این شرکت ها در بخش صنایع نفت وگاز و پتروشیمی فعال هستند که جریان کسب وکار نسبتا در آنها بهتر شکل گرفته است. در بخش گاز که سرمایه گذاری تقریبا صفر است، اما در بخش صنایع بالادستی یک و یا دو شرکت حفاری در این راستا فعالیت می کنند.
اگرچه در بخش پالایش شرکت هایی خوبی به این عرصه آمدند اما این شرکت ها به درستی به بخش خصوصی واگذار نشده اند به همین دلیل نیز نتوانستند به صورت شفاف و به آسانی به کسب وکار خود در این عرصه بعد از خصوصی سازی ادامه دهند. بنابراین می توان گفت این شرکت ها نه به درستی واگذار شده اند و نه فضای بخش خصوصی برای این شرکت ها در بازار بورس اوراق بهادار کافی است.
معینی در ادامه با اشاره به اینکه واگذاری شرکت های نفتی و فرآورده ها به بخش خصوصی به طور کامل انجام نشده و در شرایط کنونی شبه دولتی هستند؛ بیان کرد: شرکت های نفتی به دو صورت وارد بازار بورس شده اند. یا اینکه در این شرکت های شبه دولتی تنها با ایجاد تغییر وتحول در عرصه مدیریتی وارد بازار بورس اوراق بهادار شده اندکه متاسفانه نتوانسته اند اثربخشی چندانی در این بازار داشته باشند .
برخی از این شرکت ها نیز با ایجاد تغییراتی در جریان درآمدی و هزینه ای خود وارد بازار سرمایه گذاری های بورسی شده اند.باید به این مساله اشاره کرد که شرکت های خصوصی و نیمه خصوصی نفتی با هر شرایطی که وارد این بازار شده باشند زیر نگاه تیزبین فعالان عرصه بورس قرار دارد اما با وجود این شرایط نیز این شرکت ها به لحاظ عملکرد وگزارش کاری به شفاف سازی نرسیده اند که این موضوع یکی از مهمترین نقاط ضعف مهم این نوع خصوصی سازی در شرکت های نفنی محسوب می شود.
این کارشناس بازار بورس با تاکید بر اینکه خصوصی و متعاقب آن واگذاری این شرکت ها در بازار سرمایه توجیه علمی نداشته و همواره محل سوال بوده است، تاکید کرد: متاسفانه هنوز شفاف سازی در مورد شیوه خصوصی سازی در شرکت های نفتی انجام نشده است و بر همین اساس هرگز گزارش های عملکردی شفاف که پاسخگو به سهام دار وسرمایه گذار بوده است؛ نیز شکل نگرفته است.
علاوه بر مزایایی این خصوصی سازی مانند بحث تامین مالی بازار سرمایه که باعث پیشرفت طرح های توسعه ای این شرکت ها می شود که نیز رخ نداده است. علاوه بر این تغییر خاصی نیز از نظر افزایش سرمایه از طریق مطالبات نقدی نیز در این شرکت ها روی نداده است.
میرمعینی با بیان اینکه بررسی ها نشان می دهد که تغییرات مدیریتی در این شرکت ها روی نداده و در تتیجه کارایی واثربخشی آنها نیز تغییر نکرده است، یادآور شد: بنابراین الزاماتی که باعث می شود یک شرکت با ورود به بورس از جریانات عمومی بهره برده و عموم مردم نیز از منافع شرکت بهره مند شوند، خصوصی سازی این شرکت ها را بی فایده کرده است.
به گفته این کارشناس عرصه بورس؛ عدم کارایی و التزام به قوانین کسب وکار جدید باعث شده این شرکت ها نتوانند در بازار بورس موثر واقع شوند.
وی افزود: پر ابهام ترین شرکت در بورس شرکت های پالایش نفتی هستد که امکان تحلیل سودآوری آنها در آینده نزدیک وجود ندارد . دلیل این مساله نیز ابهام و نوسانات در گزارش های عملکردی این شرکت ها باعث شده تا آسیب های فراوانی به این صنعت وارد شود.
این کارشناس بورس با اشاره به برخی مشکلات شرکت های نفتی بورس گفت: مشکلات این شرکت ها در بورس کم نیست.
با توجه به اینکه ارزش و سهام مالی شرکت ها در بورس بالاست، به همین دلیل سرمایه گذاری در این عرصه نیز با ریسک بالایی همراه است. البته سازمان بورس نیز در این حوزه ضعف ها و کاستی های جدی دارد. به عنوان مثال الزامات بورس به درستی درباره این شرکت ها اجرا نمی شود .
وی این مشکلات را ناشی از فضای کلی کسب وکار کشور دانست و یادآور شد: سیاست های سرمایه گذاری در همه جای دنیا هماهنگ و مورد حمایت دولت بوده و کاملا هماهنگ اجرا می شود. موضوعاتی مانند تسهیل فضای کار، مسائل حقوقی ومالیاتی باید درساختار سرمایه به درستی احرا می شود.
این درحالی است که این فاکتورها در ایران به درستی تعریف نشده است. به عنوان مثال گاهی یک وزراتخانه به طور خاص تصمیماتی گرفته که آثار آن در تمامی فضاهای کسب وکار مشهود است.
به اعتقاد میر معینی؛ متاسفانه نگاه بین بخشی باعث شده منافع عمومی زیر سوال برود. بنابراین باید سیاست های روشن و شفاف سرمایه گذاری به درستی تعریف نشود. نمی توان انتظار داشت خصوصی سازی این شرکت ها نتیجه خاصی به همراه داشته باشد.