چرا اصلاح طلبان به مذاکره با سپاه فکر می‎کنند؟

به گزارش تیترشهر : اصلاح‌طلبان پس از حوادث انتخابات سال 88 تا به اکنون، کمتر مسیری است که پیش پای خود برای بازگشت به سیاست ایران دیده باشند و آن را مورد محک قرار نداده باشند. هرچند این جریان، قهر از انتخابات را به عنوان نخستین گزینه اعتراض به وضع موجود، انتخاب کرده بود اما رفته رفته بخاطر منافع ملی هم که شده باید راه‌های دیگری را برای این امر برمی‌گزید. ائتلاف اقدامی بود که آنان چهار سال بعد، همزمان با انتخابات ریاست جمهوری یازدهم، امتحان کردند و اتفاقا به موفقیت هم دست یافتند. پس از آن بود که کم کم به این نتیجه رسیدند که حال که کمافی السابق با اقبال مردمی روبه‌رو هستند، این راه را برای بازگشت کاملتر به سیاست ایران چند شاخه بسازند. 
انتخابات مجلس دهم، اگرچه سیل رد صلاحیت‌ها را برای اصلاح‌طلبان به ارمغان آورد اما، این جریان سیاسی باز هم با همان شیوه ائتلاف با اعتدالیون اصولگرا، حداقل توانست اسما، کرسی‌های قابل توجهی را در پارلمان بنام اصلاحات ثبت کند؛ اتفاقی که پس از گذشت سه دوره چهارساله از عمر قانونگذاری کشور در نوع خود جالب توجه بود. با این حال آنها از وضعیت موجود اگرچه رضایت نسبی دارند اما ترجیح را بر حضور موثرتر خود می‌بینند. آنگونه که از نظرات برخی چهره‌های اصلا‌ح‌طلب می‌توان دریافت، آنها مسیر گفت‌وگو را برگزیده‌اند و پس از تصمیم به «رایزنی با شورای نگهبان»، «دیدار با مراجع و علمای قم»، «ملاقات با رهبری انقلاب» و «مذاکره با چهره‌های برتر اصولگرایان»، به گزینه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی رسیده‌اند. (اینجا)

حاجی؛ طراح نقشه مذاکره با سپاه
پایه‌گذار پیشنهاد مذاکره با سپاه یکی از اعضای شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان است. مرتضی حاجی در گفت‌وگویی که با خبرآنلاین داشت عنوان کرد: «اصلاح‌طلبان برای حضوری قوی‎تر در انتخابات مجلس شورای اسلامی لازم است با جناح‌های سیاسی، شورای نگهبان و سپاه رایزنی و گفتگو کنند.» (اینجا) 
در بین گزینه‌هایی که حاجی از آنان برای گفت‌وگو نام ‌برد، شاید حضور سپاه از دو گزینه دیگر قابل تامل‌تر باشد. چه آنکه اساسا در آنچه که تاکنون مطرح شده و در مواردی هم مورد اجرا قرار گرفته، نامی از سپاه برده نشده بود. اینکه چرا باید اصلاح‌طلبان این نهاد را برای مذاکره انتخاب کنند، یک طرف قضیه و اینکه آیا این موضوع می‌تواند نظر همه یا اکثریت اعضای این جریان سیاسی را با خود همراه سازد بخش دیگری از ماجراست و از همه مهمتر اینکه هنوز معلوم نیست که مذاکره بر سر چه مسائلی قرار است انجام شود.

چرا سپاه؟

اگرچه مرتضی حاجی اصلاح‌طلبان را منادی گفت‌وگو در کشور خواند اما دلیلی برای انجام مذاکرات‌شان با نهادی همچون سپاه عنوان نکرد. او تنها به ذکر این نکته اکتفا کرد که وقتی می‌توان با یک دولت خارجی نشست، گفت‌وگو کرد و به نتیجه رسید، پس در درون کشور هم باید این هنر را داشته باشیم که با گفت‌وگو به نتیجه برسیم. اینکه منظور این چهره سیاسی اصلاح‌طلب از به نتیجه رسیدن در خلال صحبت با سپاه چیست هم نامعلوم است اما، آنچه که از تجربه گذشته می‌توان به آن رسید اختلافاتی است که هر از چندگاهی بین سپاه و این جریان سیاسی آن هم در سطح رسانه‌ای بروز می‌کند.

یک دلیل دیگر را هم نمی‌توان از نظر دور داشت و آن قرار گرفتن نام سپاه در بین نهادهایی است که نقش مهمی در پاسخ به استعلامات شورای نگهبان در ارتباط با موضوع احراز صلاحیت‌ها دارد. نقشی که بجز نهاد نظارتی انتخابات، نماینده ولی فقیه در سپاه هم آن را تایید می‌کند. سعیدی نماینده رهبری در سپاه در بحبوحه انتخابات مجلس دهم درباره‌ این ابهام که سپاه در تایید صلاحیت‌ها دخالت داشته است توضیح داد که «شورای نگهبان ممکن است از سپاه در تایید صلاحیت‌ها استعلام گرفته باشد که سپاه هم پاسخگو بوده است، زیرا ممکن است افراد محکومیت قضایی نداشته باشند، اما دارای سوابقی باشند که در مراجع رسمی ثبت نشده است. پاسخ به استعلام شورای نگهبان به معنای دخالت در انتخابات نیست، بلکه این اقدام به معنای پاسخگویی به نهادهای قانونی کشور است.» با این حال این دلیل بیشتر از مورد نخست می‌تواند هدف اصلاح‌طلبان از گفت‌وگو را مشخص سازد. بازگشت اصلاح‌طلبان به عرصه سیاست که تنها از طریق انتخابات امکانپذیر است، می‌تواند آنان را به دنبال گزینه‎‌هایی بفرستند که نقش مهمی را در تایید یا رد صلاحیت‌ها ایفا می‌کنند.

پیشنهاد مرتضی حاجی در اولین گام با واکنش مثبتی از سوی سپاه روبه‌رو شد. سردار شریف سخنگوی این نهاد در گفت‌وگویی با استقبال از طرح این چهره اصلاح‌طلب به روزنامه ایران گفت: «من از آن طرف ماجرا نگاه می‌کنم و می‌گویم سپاه ورای جریان‌های سیاسی و نامگذاری‌هایی که در سال‌های اخیر بیشتر با عناوینی همچون اصلاح‌طلبی، اصولگرایی و اعتدالی مطرح شده است، متعلق به همه ملت ایران است. سپاه علاقه‌مند است از همه ظرفیت‌هایی که در کشور وجود دارد برای پیشرفت، آبادانی، رفاه و امنیت کشور استفاده کند و متقابلاً به آنها هم کمک کند. حالا برخی جریان‌های سیاسی که در تعاملات و مناسبات بین خود ممکن است تفاوت‌هایی در خط مشی‌های خود احساس کنند که این به خودشان مربوط است ولی سپاه متعلق به همه است. جریان‌های سیاسی به هر میزان که به آرمان‌ها و اهداف انقلاب اسلامی و تأکیدات رهبر معظم انقلاب پایبند باشند، سپاه مخلص آنها هم هست.» (اینجا)

دلایل موافقان و مخالفان چیست؟

جدای از سخنگوی سپاه که تنها عضو رسمی این نهاد بود که نسبت به طرح اصلاح‌طلبان واکنش نشان داد- آن هم بصورت مثبت-، در جریان اصلاحات هم واکنش‌‌هایی صورت گرفت که به هر دو شکل مثبت و منفی ظاهر شد. احمد شیرزاد عضو سابق حزب مشارکت در گفت‌وگو با روزنامه آرمان هرچند مذاکره را یک راهکار موثر و سازنده برای حل مشکلات دانست اما با طرح این سوال که حاجی معلوم نیست که به نمایندگی از کدام جریان سیاسی چنین مساله‌ای را مطرح کرده، گفت: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک نهاد نظامی و مردمی است و در شرایط کنونی که کشور و سپاه پاسداران با تهدیدهای خارجی و به خصوص ترامپ مواجه شده‌اند، همه جریان‌های سیاسی و از جمله جریان اصلاحات وظیفه خود می‌دانند که از سپاه حمایت کنند. با این وجود مواضع جریان اصلاحات درباره عدم دخالت نیروهای مسلح در سیاست همواره روشن و شفاف بوده است. این در حالی است که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز هیچ گاه به صورت شفاف و با صراحت عنوان نکرده در مسائل سیاسی دخالت می‌کند.» شیرزاد در مخالفت خود با این پیشنهاد گفت: «پیشنهاد بنده نیز این است که به جای اینکه جریان‌های سیاسی با نهادهای نظامی وارد مذاکره شوند با همدیگر وارد تعامل و گفت‌وگو شوند.» 

صادق زیباکلام اما در گفت‌وگو با روزنامه آرمان، برخلاف شیرزاد، جایگاه حاجی را زیر سوال نبرد و دلیل جالبی برای موافقت خود با طرح او مطرح کرد. زیباکلام گفت: «من مدافع هر نوع گفت‌وگو در سطح جامعه هستم، زیرا اعتقاد دارم هرنوع گفت‌وگو به معنی اذعان به وجود طرف مقابل است. زمانی که سپاه با اصلاح‌طلبان گفت‌وگو کند، عملا نشان می‌دهد که جریان اصلاح‌طلب و اعتدالی در صحنه کنش سیاسی وجود دارد و این پذیرش گامی به جلوست، اما گفت‌وگو درباره نتیجه موضوعی دیگر است. این نهاد قدرت دارد و موقعیت خود را خوب می‌داند.» (اینجا)
حجت‎الاسلام حسین انصاری‎راد از نمایندگان مجلس ششم از دیگر موافقان مذاکره اصلاح طلبان با سپاه است. از نگاه وی اصلاح طلبان از گفت و گو با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بهتر از مذاکره با شورای نگهبان نتیجه می گیرند. انصاری‎راد در یادداشتی که برای خبرآنلاین نوشت در توضیح این نظرش عنوان کرد: بحران هایی در منطقه و عرصه بین الملل وجود دارد. اسرائیل، آمریکا و عربستان سعودی علیه ایران اتفاق نظر دارند. نباید گذاشت خدای نکرده کار به جاهای باریک بکشد. سپاه پاسداران در حوزه سیاست خارجی زبان خودش را دارد و استراتژی خاصی را دنبال می کند، جریان اصلاحات نیز شیوه اداره بحران های خارجی را دیپلماسی می داند. بنابراین اصلاح طلبان می توانند با سپاه تفاهم کنند و دیدگاه های‎شان بیشتر به یکدیگر نزدیک شود. (اینجا)

اما در بین اصلاح‌طلبان، محسن رهامی که خود پیشقدم در امر مذاکره اصلاح‌طلبان با مراجع و شخصیت‌های برتر اصولگرایان است، در برابر این پیشنهاد، صراحتا مخالفت خود را اعلام کرد. او در گفت‌وگو با خبرآنلاین عنوان کرد: «اینکه ما برویم و با جریان سپاه بنشینیم و گفت‌وگو کنیم مثلا برای بستن لیست انتخاباتی، همانند یک حزب و تشکل سیاسی، اصلا صحیح نیست. زیرا هم طبق قانون و هم طبق نظر صریح بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی و هم نظر مقام رهبری، نیروهای نظامی و انتظامی از فعالیت‌های سیاسی رسمی ممنوع شده‌اند. بنابراین ما اگر به عنوان جریان سیاسی بخواهیم از جایگاه یک حزب با نظامیان گفت‌وگو کنیم، کار درستی نیست. درست نیست که به عنوان یک جریان سیاسی دور میزی بنشینیم که یک طرف آن فرماندهان نظامی و سرهنگ‌ها و سرتیپ‌ها باشند، مثل دو جناح حزبی و سیاسی، هیچ جای دنیا چنین چیزی مرسوم نیست.» (اینجا) 

آنچه که رهامی از آن صحبت کرد و به عنوان دلیل مخالفتش مطرح کرد، واقعیتی بود که شاید بسیاری از اصلاح‌طلبان آن را به عنوان دلیل اصلی مخالفت خود بیان کنند. آنگونه که یک چهره سرشناس اصلاحات نیز همین موضع را گرفت تا دامنه مخالفت‌ها با این پیشنهاد مرتضی حاجی، با اظهارات مصطفی معین بیشتر هم شود. او نیز همچون خیلی از اصلاح‌طلبان بیشتر از حرکت حاجی متعجب بود و اینگونه نظر خود را گفت: «برای من و بسیاری از اصلاح‌طلبان هنوز این مساله مشخص نشده که‌ آیا طرح این پیشنهاد دیدگاه شخصی یکی از افراد منتسب به جریان اصلاحات است و یا اینکه ‌این مساله حاصل تصمیم جمعی گروهی اصلاح‌طلب بوده است. حضرت امام(ره) همواره تاکید داشتند که نیروهای نظامی نباید در جناح‌بندی‌های سیاسی دخالت داشته باشند. در نتیجه گفت‌وگوی سپاه پاسداران به عنوان یک نیروی نظامی با یک جریان سیاسی مانند جریان اصلاحات و یا جریان اصولگرایی برای من ابهام دارد. با این وجود اگر این گفت‌وگو برای نزدیک کردن دل‌ها و ایجاد وحدت و اعتماد در بین نیروهای انقلاب و نظام باشد مثبت خواهد بود. (اینجا)

با این حال با وجود موافقت‌ها و مخالفت‌هایی که با پیشنهاد مرتضی حاجی صورت گرفته، هنوز هم معلوم نیست که این چهره اصلاح‌طلب در آن گفت‌وگو، جریان اصلاح‌طلبی را نمایندگی می‌کرد یا نظر شخصی خود را بیان کرد. اما هرچه باشد تا اینجای کار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یکی از گزینه‌هایی است که می‌تواند بازگشت اصلاح‌طلبان به عرصه سیاسی کشور را تسهیل کند یا حداقل با آمدن پای میز مذاکره، باعث وحدت و انسجام بیشتر در داخل کشور شود.