بعد از گذشت سه ما ه از ابلاغ قانون هوای پاک اما اجرای این قانون بالادستی در انتظار اعلام سن فرسودگی خودروها از سوی سازمان محیط زیست، سازمان استاندارد و وزارت صنعت، معدن و تجارت است. این تعلل در اعلام سن فرسودگی باعث شده تا قوانین و مفررات مربوط به خودروهای فرسوده به درستی اجرا نشود.
به گزارش تیتر شهر: این در حالی است که در سال 92 هیات وزیران به پیشنهاد ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت کشور با استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی در تصویب میزان جدید پرداخت عوارض و اسقاط خودروی فرسوده برای خودروهای تک سوخته بنزین سوز یا نفت گاز سوز سن فرسودگی خودروهای شخصی، سواری و دولتی، تاکسی اعم از سواری و ون، مینی بوس و میدی بوس، اتوبوس درون و برون شهری، کامیون و کشنده، وانت، موتور سیکلت و سایر وسایل نفلیه باری و مسافربری را تا آخر برنامه پنجم توسعه به 20 سال کاهش داده بود.
این در حالی بود که در مصوبه قبلی دولت برای سواری شخصی 25 سال، سواری دولتی 15 سال، تاکسی10 سال، مینی بوس و میدی بوس 15 سال اتوبوس درون شهری10 سال و اتوبوس برون شهری 15 سال، کامیون کشنده 25 سال، وانت15 سال، موتور سیکلت 10 سال و سایر وسایل نفلیه باری و مسافری را 25 سال تعیین کرده بود.
افزایش آلودگی هوا در تهران و سایر کلانشهرهای کشور به اندازه ای است که به اعتقاد قائم مقام معاینه فنی کلانشهرهای کشور از رده خارج کردن خودروهای فرسوده یکی از برنامه های مهمی است که برابر قانون توسعه کشور وظیفه اجرای آن برعهده دولت گذاشته شده است. اما وظیفه دیگری که قانونگذار برای دولت تعیین کرده افزایش کیفیت خودروهای تولیدی داخلی است. برابر قوانین بالادستی خودروسازان موظف هستند تا کیفیت محصولات خود را براساس استانداردهای جهانی افزایش دهند اما این قانون نیز همیشه از سوی متولیان نادیده گرفته می شود.
کندی خروج خودروهای فرسوده در سال های اخیر باعث شده تا معضل آلودگی هوا بیش از پیش در تهران و سایر کلانشهرهای کشور به یک بحران تبدیل شود. کارشناسان محیط زیست بر این باورند هر چه روند از رده خارج کردن خودروهای فرسوده کندتر باشد، تبعات اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی آن که در نتیجه آلودگی هوا ایجاد می شود، بیشتر خواهد شد.
تبدیل خودرو به یک کالای سرمایه ای یکی از دلایلی است که اجرای قوانین بالادستی را در زمینه خروج خودروهای فرسوده سخت تر می کند، این در حالی است که نگاه دنیا به خودرو یک کالای مصرفی ارزان قیمت است.
حسین مقدم، قائم مقام معاینه فنی کلانشهرهای کشور اعتقاد دارد برای حل معضل آلودگی هوا و البته مسئله از رده خارج کردن خودروهای فرسوده باید همه جانبه عمل کرد، اما در حال حاضر در همه بخش ها مانند خودروسازی، کیفیت خودروها، فرهنگ مردم، استفاده از حمل و نقل عمومی و ... دچار اشکال هستیم. اگر قرار باشد کاری برای آلودگی هوای تهران انجام دهیم، اولویت باید توسعه حمل و نقل عمومی باشد. وقتی به این مرحله رسیدیم می توانیم قوانینی برای استفاده نکردن از خودروهای بی کیفیت وضع کنیم. کاتالیست خودروها باید هر دو الی سه سال عوض شود.
در حال حاضر در کشورهای پیشرفته برای خودروها سن فرسودگی حدود ۵ سال در نظر گرفته شده این در حالی است که به گفته مدیرعامل مراکز اسقاط و بازیافت خودرو فرسوده، در ایران سن فرسودگی خودروهای سواری ۲۰، تاکسی ۱۰ و برای خودروهای سنگین (تجاری) ۲۵ سال تعریف شده است و در حال‌حاضر خودروهای سواری در بین خودروها بیشترین سهم آلودگی هوا را به خود اختصاص داده‌اند.
علیرضا چِلویی با بیان اینکه در دنیا سن فرسودگی خودرو بین ۵ تا ۱۲سال تعریف می‌شود که قوانین در این‌رابطه در کشورهای مختلف، متفاوت است، اما به‌طور قطع سن فرسودگی خودرو در ایران بالاست، به گونه‌ای که برخی خودروها پیش از رسیدن به سن فرسودگی باید از رده خارج شوند و این خودروها به اصطلاح دچار فرسودگی پنهان شده‌اند. برای نمونه خودرویی که ۱۵سال از زمان تولید آن گذشته، فرسوده خواهد بود و آثار زیست‌محیطی منفی به همراه دارد.
اگرچه سن فرسودگی خودرو در ایران، سن بالایی در نظر گرفته شده اما با این حال بسیاری از خودروها پس از سن فرسودگی همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرند و قانون در این زمینه ضمانت اجرایی کافی ندارد و دیگر سخن تعیین سن فرسودگی خودرو در کشور تعریفی بی‌خاصیت بوده و موضوع خودروهای فرسوده رها شده است.
وی معتقد است خودروهای سواری، دولتی، تجاری و... سال‌ها پس از پایان سن استفاده، همچنان به حیات خود ادامه می‌دهند اما درباره تاکسی وضعیت به شکل دیگری بوده و تلاش‌هایی هرچند جزئی در این عرصه انجام شده است.
در بیشتر کشورهای خارجی برای آنکه قوانین سن فرسودگی به درستی رعایت شود، قوانین از ضمانت‌های اجرایی محکمی برخوردارند و دشواری آنها مصرف‌کننده خودرو را ملزم به تعویض می‌کند.
به گفته مدیرعامل مراکز اسقاط و بازیافت تعریف سن فرسودگی در یک کشور به عوامل مختلفی ازجمله وضعیت اقلیمی و قوانین بستگی داشته و متفاوت است اما در وجهی مشترک بیشتر کشورهای خارجی با تعیین مالیات و بیمه‌های سنگین برای خودروهای فرسوده، مصرف‌کننده را ناگزیر به تعویض خودرو می‌کنند به گونه‌ای که هر اندازه سن فرسودگی یک خودرو بالا رود، مالیات و بیمه آن به اندازه‌ای بالاست که مصرف آن خودرو دیگر برای مصرف‌کننده به صرفه نیست. در برخی کشورها مالیات براساس میزان تولید دی‌اکسیدکربن تعریف می‌شود و قانون برای خودروهای جدید و قدیمی مشترک است.
وی بر این مسئله تاکید دارد که در ایران قوانین منطبق با شرایط کشور است و در برخی موارد ضرورتی ندارد که دستورالعمل‌ها مشابه کشورهای خارجی تنظیم و کپی‌برداری شود اما متاسفانه خودروهای فرسوده در کشور به‌راحتی به حیات خود ادامه می‌دهند.
اگرچه سن فرسودگی خودروهای سواری در کشور ۲۰سال عنوان شده اما هنوز هم برخی خودروهایی که ۲۵ سال از عمر آنها می‌گذرد در کشور تولید شده و یا تردد می‌کنند. به گفته عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی سهند، در حال‌حاضر هنوز هم در کشور خودروهایی تولید می‌شوند که سال تولید آنها به ۱۳۷۰ باز می‌شود این در حالی است که در کشورهای اروپایی به‌ویژه اروپایی شرقی سن فرسودگی یک خودرو حدود ۶ سال است و پس از گذشت این زمان خودرو باید از رده خارج شود.
