اجرای طرح ارتقای کیفیت زندگی در قلب «طهران » ایده ای است که در سال های اخیر مورد توجه مدیریت شهری تهران قرار گرفته است. به گونه ای که اخیر نیز پیروز حناچی، معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران اعلام کرده باید کیفیت زندگی شهری را در محدوده های مرکزی افزایش دهیم. شاید بتوان گفت در کنار توسعه پیاده راه ها در محدوده های تاریخی منطقه 12 احیای دوباره ساختمان بلدیه تهران در میدان امام خمینی به نام «خانه شهر» یکی دیگر از طرح های ماندگاری است که می تواند هویت تاریخی را به این محدوده باز گرداند.
به گزارش تیتر شهر: معاون فنی و عمرانی شهرداری تهران اعتقاد دارد که در احیای دوباره تاریخ در منطقه 12 در قالب اجرای پروژه های عمرانی آنچه که باید به عنوان اولویت نخست مد نظر مدیران شهری قرار گیرد؛ در نظر گرفتن منافع مردم به عنوان ذینفعان این پروژه ها در محدوده تاریخی «طهران قدیم» است.
به گفته پیروز حناچی یکی از مشکلاتی که منطقه 12 با آن درگیر است؛ تبدیل محدوده های منتهی به بازار تهران به کارگاه و انباری است این در حالی است که مطالعات جهانی نشان می دهد که باید در ساعت های مشخصی بارگیری در این مناطق آزاد باشد و تردد موتورهای دو زمانه که هشت برابر یک خودرو یورو ۴ آلودگی تولید می کنند نیز در این منطقه محدود شود.
معاون شهردار تهران هر چند اعتقاد دارد که اجرای پروژه احیای ساختمان بلدیه تهران در میدان امام خمینی طرح خوبی است اما در نظر گرفتن راه های دسترسی شهروندان و خودروها به این محدوده نیز باید به اندازه اجرای این پروژه برای مدیریت شهری دارای اهمیت باشد.
حناچی در عین حال تاکید می کند: هرچند اصل این پروژه کار خوبی است اما باید الزامات آن نیز انجام شود و در این محدوده سه محور اصلی را یک پیاده رو و یک محور را به تردد تاکسی و اتوبوس اختصاص دهیم و چنین طراحی در شهر لندن اتفاق افتاده و در میدان اصلی آن بسیاری از جشن های مهم از جمله جشن سال نو برگزار می شود و میدان امام نیز ظرفیت تبدیل شدن به چنین میدانی را دارد.
احیای دوباره بلدیه تهران در میدان توپخانه
نزدیک به نیم قرن است که حیات منطقه 12 به عنوان محدوده تاریخی پایتخت تنها در روز و همزمان با فعالیت بازار به عنوان مجموعه اقتصاد سنتی شهر تعریف شده است.برای بازگرداندن زندگی به «طهران قدیم» نیاز است تا بناها و خانه‌های تاریخی این محدوده مرمت شود.
لزوم مشارکت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در طرح انضباط شهری غیر قابل انکار است. شناسایی بناهای تاریخی در این محدوده از یک سو و از سوی دیگر حفظ و مرمت این آثار استفاده مناسب از این بناها از جمله اقدامات و برنامه‌هایی است که به نظارت سازمان میراث فرهنگی نیاز دارد. معاون شهردار تهران در این باره می‌گوید: شهرداری تهران دراین منطقه در حال مرمت و احیا بناهای تاریخی است. بدون اینکه در این زمینه مسئولیت مستقیمی داشته باشد. اما چون سازمان‌های متولی قدمی در این زمینه برنمی‌دارند مدیریت شهری تنها با هماهنگی و نظارت میراث فرهنگی این کار را انجام می‌دهد.
شاید شهروندان و رسانه‌ها به این نکته توجه نکرده باشند، اما تنها سازمانی که اکنون در مراحل مرمت، بازسازی و احیای میدان تاریخی مشق بدون حضور سازمان متولی فعال است، شهرداری تهران است. جالب است بدانید که یکی از مظاهرطنز تلخ میدان توپخانه سابق این است که مالکیت موزه علی اکبر صنعتی را سازمان هلال احمر برعهده دارد و به رغم آنکه سازمان میراث فرهنگی متولی مرمت و احیای این موزه است اما سازمانی که به جای میراث فرهنگی این موزه را احیا و مرمت می‌کند؛ شهرداری تهران است.
شهردار منطقه 12 در این باره بیان می‌کند: طبق برنامه ریزی‌های انجام شده شهرداری تهران در بحث ساماندهی معماری، شهرسازی و کاهش زوائد بصری و... با ایجاد چارچوب‌های مشخص و اجرای برخی از طرح‌های محرک توسعه در این محدوده در نظر دارد مدیریت اجرایی این طرح‌ها را در اختیار شهروندان، بخش خصوصی و مجموعه‌های اقتصادی و فرهنگی قرار دهد تا این منطقه دوباره زنده شود.
آنچه مسلم است، این است که هنوز سازمان میراث فرهنگی به صورت خود انگیخته برای مرمت و احیای بافت‌های تاریخی منطقه 12 وارد عمل نشده است. در حالی که در منطقه 12 محدوده‌های تاریخی، میراثی و بافت فرسوده با هم عجین شده و لازم است که برای بازگشت زندگی به این محدوده تمامی سازمان‌هایی متولی وارد عمل شوند.
دکتر پیمان محسنی تاکید می‌کند: مطابق برنامه‌هایی که در قالب طرح ارتقای کیفیت زندگی در منطقه 12 در حال اجراست، هر کدام از بخش‌ها دارای ویژگی‌های خاص خود است و به همین دلیل لازم است که در کنار شهرداری نهادها و سازمان‌هایی مانند میراث فرهنگی، نیروی انتظامی و حتی قوه قضائیه و سایر سازمان‌های مسئول نیز حضور داشته باشند. به عنوان مثال بناهای تاریخی منطقه 12 حتماً باید توسط میراث فرهنگی احیا و مرمت شود. در این میان شهرداری نیز به جای انجام وظایف قانونی سازمان میراث فرهنگی به وظایف خود برسد.
وی یادآور می‌شود: به عنوان مثال شهرداری باید کمک کند تا حرائم و ضوابط مربوط به ساخت و سازهای اطراف این بناهای تاریخی را در طرح تفصیلی خود قرار دهد. سازمان میراث فرهنگی باید حرائم این بناهای تاریخی را تعریف کند تا کمک کند به اینکه ضوبط قانونی این بناها به درستی در طرح تفصیلی قرار گیرد و در نهایت مرمت این بناها براساس طرح جامع و تفصیلی منطقه به درستی انجام شود.
نقش بناهای تاریخی و فرهنگی منطقه 12 به عنوان مراکز تاثیرگذار در توسعه محله‌ها مساله مهمی است که محسنی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: به عنوان مثال نگاه کنید که بنای تاریخی اتحادیه که ارزش تاریخی زیادی دارد، به چه روزی افتاده است. باید نقش این بنا در توسعه فرهنگی منطقه مشخص شود. این نقش را چه سازمانی باید تعیین کند؟ معلوم است که شهرداری باید ضوابط مربوط به ساخت و ساز اطراف این بنا را تعیین و سازمان میراث فرهنگی باید این بنا را احیا کند. حتی در مورد تملک این بنا از بخش خصوصی باید منابع مالی مورد نیاز آن از محلی خارج از شهر داری تهران تهیه شود.
وی ادامه می‌دهد: شهرداری منابعی به این وسعت ندارد که تک تک این بناها را تملک کند. باید ضوابطی در این زمینه وجود داشته باشد.
هنوز هم خیلی از تهرانی‌ها به دنبال آدرسی در محدوده میدان توپخانه سابق هستند عنوان می‌کنند که می‌خواهند «پشت شهرداری بروند» اما واقعاً این آدرس الان در کدام نقطه از میدان توپخانه است؟ «پشت شهرداری» درست در شمال میدان امام خمینی (ره) قرار دارد. جایی که قبلاً اولین ساختمان بلدیه تهران در آنجا قرار داشت. پژمان پشمچی زاده د این باره به خبرنگار شهرنوشت می‌گوید: یکی از طرح‌های شهرداری احیای «خانه شهر» در شمال میدان توپخانه سابق در محل ساختمان قدیمی بلدیه تهران است. چرا که هنوز این مکان در تاریخ شفاهی مردم و آدرس‌هایی که می‌دهند زنده مانده است و باید به خاطر نوستالوژیک بودن، این ساختمان دوباره احیا شود. این طرح به این خاطر اجرا می‌شود که در نظر داریم میدان توپخانه را به نقش سابق اش بازگردانیم.
به گفته پیمان محسنی شهرداری تهران درصدد احیای مجدد ساختمان بلدیه تهران است. ساختمانی که در سال 1347 تخریب شد تا به جای آن ابتدا فضای سبز و سپس پایانه اتوبوسرانی تاسیس شود به عبارت دیگر قرار است مجموعه فعلی به شکل ساختمان اولیه بلدیه بنا شود و تبدیل به پاتق فرهنگی شهروندان گردد. ساختمانی که در آن از تجهیزات مدرن استفاده می شود و تنا ظاهری شبیه به ساختمان بلدیه خواهد داشت.
بلدیه تهران در گذر تاریخ
پس از کودتای سوم اسفند و صدارت سید ضیاءالدین طباطبایی، فردی از ارامنه به نام گاسپار ایپگیان کفیل بلدیه شد. او با جدا کردن بلدیه از نظمیه دگرگونی بسیاری در آن پدیدآورد. ایپکیان برای ساماندهی و اداره امور شهرداری کوشید آنها را متمرکز کند. از این رو نخستین ساختمان مرکزی شهرداری تهران را بخش شمالی میدان توپخانه پایه‌گذاری کرد. با کنار رفتن دولت سید ضیاء و به قدرت رسیدن سردار سپه، سرلشکر کریم بوذرجمهری شهردار تهران شد و ساختمان نیمه‌کاره بلدیه یا شهرداری پسین آماده شد. این ساختمان تا میانه‌های دهه چهل خورشیدی همچنان بر پا بود و نماد شهرداری تهران به شمار می‌رفت.
با این همه در درازنای این چهل و چند سال تا زمان تخریب، این ساختمان دگرگونی‌های بسیاری را به خود دید و سر در آن سه بار تغییر شکل داد. در واپسین تغییر در دهه چهل آمیزه‌ای نا بهنجار از معماری قرن نوزدهمی و معماری مدرن دهه چهل نمای این ساختمان را زشت کرد تا جایی که پس از چندی بنا به کل تخریب شد.
معمار این بنا نیکلای مارکف معمار برجسته ایرانی - گرجستانی بود. مارکف برای شهرداری تهران کار می‌کرد و ساختمان‌های بسیاری را در تهران و شهرهای پیرامونی آن ساخته‌است.
در ضلع شمالی این ساختمان، یک کوچه باریک چهار متری بود که کوچه پشت شهرداری نام داشت. ساختمان‌هایی که بر این کوچه باریک جای گرفته بودند پس از تخریب ساختمان شهرداری نمای میدان توپخانه شدند.
طرح بازسازی دوباره این ساختمان در چند سال پیش مطرح بوده است. از جمله در سال ۱۳۸۳ طرح بازسازی بدنه‌های شمالی و جنوبی میدان توپخانه تهران در کمیسیون ماده پنج شهرداری تهران به تصویب رسید و قرار بود که با جابجایی پایانه اتوبوس شهری از محل پیشین ساختمان بلدیه و ساخت راه زیرگذر پیاده‌رو از ایستگاه مترو به سوی خیابان فردوسی با احیای بدنه‌های تاریخی این میدان، سیمای تاریخی دوره پهلوی اول بازسازی شود. در سال ۱۳۹۱ نیز طرح احیای نقش فرهنگی- گردشگری میدان توپخانه مطرح شد.
خانه شهر
با گذشت نیم سده از ویرانی این ساختمان، در فروردین ۱۳۹۴ در راستای انجام پروژه «طرح ساماندهی میدان امام خمینی» عملیات اجرایی ساخت دوباره ساختمان بلدیه در میدان توپخانه با همان شکل و نما آغاز شد. در طرح ساماندهی میدان توپخانه ساختمانی به سیمای عمارت بلدیه تهران (ساختمان شهرداری تهران) به نام خانه شهر در بخش شمالی میدان ساخته شود. این ساختمان ۱۸هزار مترمربعی قرار است با کاربری فرهنگی در چهار طبقه (دو طبقه زیرزمین و دو طبقه روی زمین) در زمینی به مساحت ۴۵۰۰ مترمربع بر پا گردد.
