تیتر شهر- افسانه قانع: هرچند تامین ایمنی در قلب تاریخی طهران قدیمی ضرورتی است که سال ها از چشم مسئولان شهری و حتی کسبه آن دور مانده است؛ اما مساله این است تا زمانی که بازار تهران به جای اینکه محلی برای عرضه کالا و محصولات باشد؛ بیشتر به انبار شبیه است؛ تامین ایمنی در این محدوده معنایی نخواهد داشت. مطالعات نشان می دهد برخی از بازاری ها حتی برای گسترش حجره های خود اقدام به ایجاد انبارهای زیرزمینی درست زیر حجره های خود می کنند و همین مساله باعث شده تا هر چند وقت یک بار خبر فرونشست زمین در این محدوده تاریخی در اخبار شنیده شود. از سوی دیگر ایمنی هنوز در میان بازاریان ایجاد نشده است. این در حالی است که ایمنی زمانی در یک شهر ایجاد می شود که ساکنان آن؛ حس تامین ایمنی را در خود داشته باشند. سوال اینجاست چگونه ممکن است بازاریانی که آوازه مشارکت آنها در بیشتر کارهای خیرخواهانه زبان زد است؛ برای تامین ایمنی مغازه های خود تجهیزات ایمنی و آتش نشانی را نداشته باشند و حتی فراتر از آن برای تامین ایمنی راسته بازار خود اقدامی خود جوش انجام ندهند؟
دیدن ساختمان های فرسوده و البته میراثی محدوده بازار به بررسی و کاوش نیاز ندارد. به رغم آنکه تجربه های جهانی نشان می دهد مراکز تاریخی شهری در شهرهای مطرح دنیا ضمن حفظ آن ایمن سازی می شوند؛ اما چرا این اتفاق در قلب تاریخی تهران روی نداده است. مرور حوادث پایتخت در چند سال اخیر نشان می دهد که بیشتر آتش سوزی، فرونشست زمین و ... در محدوده بازار روی داده است و سوال اینجاست که چرا مسئولان و کسبه به فکر ایمن سازی این نقطه تاریخی نیفتاده اند. حتما مسئولان می دانند که تامین و به روز رسانی تجهیزات امداد و آتش نشانی مربوط به مرحله وقوع بحران است اما در مرحله پیشگیری از سوی متولیان به ویژه شهرداری منطقه 12 انجام شده است. آیا زمان آن نرسیده است که بازار تهران به مدار اصلی یک بازار واقعی باز گردد و به جای اینکه محدوده اطراف آن به انبارها و کارگاه های تولیدی تبدیل شود؛ زندگی در آن جریان داشته باشد؟
تجربه یک دهه اخیر نشان می دهد سازمان مدیریت بحران شهر تهران به رغم آنکه ادعای انجام مطالعات بی شماری را در حوزه شناسایی نقاط بحرانی شهر تهران انجام داده است؛ اما نتایج این مطالعات در قالب یک راهکار تاثیرگذار در مرحله پیشگیری از وقوع بحران تبدیل نشده است. هر چند این سازمان در سال های اخیر بیشتربه یک سازمان مطالعاتی تا اجرایی تبدیل شده است اما از مجموعه مدیریت شهری تهران در مورد رفع بحران و تامین ایمنی در قلب تاریخی تهران انتظار دیگری می رود.
تامین ایمنی بازار با افزایش تعداد ایستگاه های اتش نشانی
در حال حاضر در محدوده هزار توی بازار تهران تنها دو ایستگاه آتش نشانی وجود دارد. هر چند عدم به سازی و توسعه معابر و زیرساخت های شهری در محدوده بازار به گونه ای است که در بیشتر موارد برای حضور تجهیزات همین دو ایستگاه هم راه بسته است؛ اما تامین تجهیزات مورد نیاز مدیریت بحران و اطفای حریق در این محدوده یکی از ضروریات است. شاید یکی از مشکلاتی که در توسعه تعداد ایستگاه های آتش نشانی در محدوده بازار وجود دارد؛ نبود زمین مورد نیاز و یا گران بودن املاک در این محدوده است. اما به نظر می رسد که در کنار مدیریت شهری کسبه بازار نیز می توانند با مشارکت در یک کار خیرخواهانه و خرید زمین های مورد نیاز جهت توسعه ایستگاه های آتش نشانی در کنار مشارت هایی که این افراد در ساخت مدرسه بیمارستان، تامین جهیزیه زوج های کم برخوردار و... دارند؛ مشارکت کنند.
طبق صحبت های سعید شریف زاده، مدیرعامل سازمان آتش نشانی در محدوده بازار دو ایستگاه آتش نشانی وجود دارد که در حوادث و آتش‌سوزی‌هایی که در بازار رخ می دهد؛ کافی نیست. از همه مهمتر اینکه ایستگاه شماره 7 آتش‌نشانی که در این محدوده وجود دارد؛ نیز فاقد پارکینگ مناسب است به گونه ای که ظرفیت تنها دو خودرو محور باریک را دارد.
وجود شیرهای اتش نشانی مساله دیگری است که افزایش و به روز رسانی آن در بازار تهران احساس می شود. هر چند بازار تهران در سال های اخیر مجهز به این شیرهای آتش نشانی شده است؛ اما جانمایی نامناسب برخی از این تجهیزات در محدوده بازار از یک سو و از سوی دیگر اقدام به رنگ کردن آن توسط شهرداری منطقه باعث شده تا در زمان استفاده مشکلات زیادی را برای آتش نشانان ایجاد کند.
جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش نشانی در این باره به خبرنگار تیتر شهر گفت: طبق توافقی که بین سازمان آتش نشانی و شهرداری منطقه 12 تهران شده؛ قرار است به زودی 30عدد شیر هیدرانت توسط آتش‌نشانی خریداری و توسط شهرداری در بازار نصب شود.
ملکی نیز اعتقاد دارد زمانی ایمنی در بازار به غیر از تامین تجهیزات مورد نیاز آن که برعهده مدیریت شهری است؛ فرهنگ و حس تامین ایمنی نیز باید در بین کسبه و ساکنان این محدوده ایجاد شود و نیاز به یک فرهنگ سازی گسترده و البته تاثیرگذار دارد.
مطالعات نشان می دهد به رغم آنکه امکان دارد برخی از مغازه های داخل بازار مجهز به کپسول های اتش نشانی به عنوان حداقل ابزارهای مورد نیاز برای اطفای حریق باشد؛ اما بسیاری از کسبه طریقه استفاده از این تجهیزات ابتدایی را بلد نیستند و یا این کپسول ها سال هاست که به روز رسانی نشده است.
سخنگوی سازمان آتش نشانی درباره ضرورت آموزش اطفای حریق به کسبه بازار به تیتر شهر یادآور شد: در حال حاضر امکان آموزش کسبه در خصوص اطفای حریق در ایستگاه های آتش نشانی اطراف بازار وجود دارد اما احساس نیاز به فراگیری این آموزش ها باید در میان بازاریان به وجود آید.
ملکی درباره امکانات سازمان آتش نشانی در هنگام بروز حادثه جهت استفاده در معابر تنگ و باریک باز نیز تاکید کرد: در حال حاضر ایستگاه های آتش نشانی محدوده بازار مجهز به موتورسوارهای آتش نشان و خودروهای محور باریک هستند که در صورت آتش سوزی می توانند خود را به محل حادثه برسانند.
تن لرزان بازار تهران مستعد هر نوع بحران است
آتش سوزی در بازار و بافت فرسوده اطراف آن و البته خسارت های میلیاردی به تولیدکنندگان و مغازه داران از جمله خبرهایی است که هر از چند گاه در رسانه ها منتشر می شود و این سوال را در ذهن ایجاد می کند که چرا در شرایطی که 23 درصد از آتش سوزی های تهران در بازار اتفاق می افتد، همچنان شاهد ادامه این روند در قلب اقتصاد کشور هستیم؟
سعید شریف زاده، مدیرعامل سازمان آتش نشانی شهرداری تهران با اشاره به اخطار به مالکان و ساکنان بازار تهران به خبرنگار تیتر شهر می گوید: بعد از بررسی از سوی آتش نشانی نسبت به اخطار به مالکان بافت های فرسوده بارها اقدام شده است. اما تاکنون با وجود اخطارها به موارد ناایمن هنوز هیچ کدام از مالکان نسبت به رفع مشکل اقدام نکرده اند. به عنوان مثال در محدوده بازار حضرتی و کوچه هفت تن در مجموع از سال 91 تاکنون 134 مورد اخطار به املاک ارجاع داده شده است. این در حالی است که در همین بازه زمانی 222 مورد نیز اخطار به افراد در بازار مولوی درخصوص پاساژها، سراها، انبارها و ... داده شده است.
به اعتقاد مدیرعامل سازمان آتش نشانی تهران؛ سازمان آتش نشانی نمی تواند بدون مجوز وارد ملک خصوصی افراد شود. در ابتدا به اماکن دعوت نامه ای را در قالب ناایمن بودن محل کار یا پاساژ می دهیم که در صورت ورود آتش نشانان با اجازه صاحب ملک یا حتی عدم ورود به محل، یک شناسنامه ایمنی صادر می شود. شناسنامه را ایستگاه به واحد پیش بینی منطقه ارسال می کند که پیرو این شناسنامه درصد خطرپذیری الکتریکی، ساختاری، انبارداری و ... استخراج می شود.
به رغم آنکه براساس شناسنامه های صادر شده توسط آتش نشانان اخطاریه برای این ملک ها ارسال خواهد شد و در صورتی که ملک مورد نظر ناایمن تشخیص داده شود، نماینده ملک به واحد پیشگیری منطقه احضار می شود. با حضور نماینده هماهنگی بین کارشناس ایمنی جهت بازدید و مسئول ملک مورد نظر انجام شده تا در نهایت بازدید صورت گیرد.
اما آمارها نشان می دهد؛ پیرو صدور دستورالعمل ها باید کارها را در اسرع وقت انجام دهند که متاسفانه 90 درصد مالکین کارهای مربوط به ایمنی را انجام نمی دهند. گاهی هم مالکان مانع ورود نماینده آتش نشانی می شوند.
بازار تهران؛ آتشفشان خاموش
گشت و گذاری کوتاه در محدوده بازار کافی است تا به وضعیت بحرانی ایمنی در این محدوده پی ببریم. بیرون بودن سیم‌کشی‌های بازار و از همه بدتر پوسیدگی سیم‌ها و از همه مهمتر نبود گاز‌کشی در این محدوده موجب شده تا کاسبان یا از گرم‌کننده‌های برقی یا از گرم‌کننده‌هایی که با کپسول گاز یا نفت کار می‌کنند؛ مغازه‌شان را گرم کنند. وضعیت نامناسب فاضلاب بازار هم بر خطرناک بودن این محدوده اضافه می‌کند.
مسئول هیات‌امنای مرکزی بازار تهران اعتقاد دارند برای ایمن سازی بازار بزرگ تهران نیاز به مشارکت جمعی تمام دستگاه های مربوطه وجود دارد و با توجه به وسعت و اهمیت بازار می‌توان امنیت آن را به مثابه موضوعات امنیت ملی دانست.
به گفته عبدالله اسفندیاری؛ با توجه به قدمت ۲۰۰ ساله بازار اکنون بخش قابل توجهی از سیم‌کشی‌های موجود مستهلک شده و در حوزه لوله‌کشی آب نیز بخش زیادی از ظرفیت به مرور زمان حالت پوسیده پیدا کرده است. از سوی دیگر با توجه به ساختار بازار و معابر باریکی که در آن قرار دارد مشکل دوچندان شده است. علاوه بر این با توجه به قدمت این بنا از سوی سازمان میراث فرهنگی اجازه ساخت و ساز جدید در آن صادر نشده وبا توجه به مجموع این موارد شرایطی پیش می‌آید که اگر زمانی حادثه‌ای رخ دهد، ممکن است بسیار خطرآفرین بوده و صدمات مالی و جانی بسیاری را به دنبال داشته باشد.
وی تاکید کرد: ضروری به نظر می‌رسد که برای جلوگیری از بروز اتفاقی ناخوشایند در قلب اقتصادی تهران نوعی خرد جمعی به کار گرفته شده و سازمان‌ها و ادارات مرتبط در کنار صنف‌های فعال، اقدامات مورد نظر را برای جلوگیری از بروز هر گونه اتفاق احتمالی انجام دهند.
آمارها نشان می دهد؛ اعضای بیش از ۲۰ صنف اتاق اصناف در بازار به فعالیت می‌پردازند و در مجموع می‌توان گفت که حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار کاسب دارای پروانه کسب در این محدوده مشغول به کار هستند. نکته جالب آنکه بخشی از مشکل هم به صاحبان همین واحدها باز می‌گردد، چرا که گاه کسبه و صاحبان سراها همکاری ضعیفی برای رفع مشکلات داشته و در مواردی مانند سد معبر اهمال می‌کنند. از سوی دیگر معابر تنگ و باریکی که در بازار وجود دارد، شرایط را به گونه‌ای پیش می برد که اگر زمانی حادثه‌ای پیش می‌آید مدیریت آن بسیار دشوار شود چرا که امکان حضور نیروهای آتش‌نشانی و امدادی در بازار بسیار دشوار خواهد بود.
اسفندیاری با اشاره به معضل برق در این محدوده توضیح داد: در گذشته تمام سراهای بازار تنها برای روشنایی از برق استفاده می‌کردند اما اکنون وسایل مختلفی مانند انواع دستگاه‌های تهویه هوا در این حجره‌ها استفاده می‌شود که مصرف برق را بسیار افزایش می‌دهد، به گونه‌ای که شاید در گذشته ولتاژ برق مورد نیاز برای واحدها ۱۵ آمپر در نظر گرفته شده و بر همین اساس تجهیزات تامین شده بود اما اکنون ممکن است حتی بیش از ۳۲ آمپر در واحدها مصرف برق داشته باشیم. از سوی دیگر سیم‌کشی برق هم همانطور که اشاره شد فرسوده است و همه این مسائل می‌تواند مشکلات متعدد به همراه داشته باشد.
به گفته مسئولان هیات‌امنای مرکزی بازار تهران؛ در حال حاضر از سوی اتاق اصناف ستادی برای پیگیری بحث امنیت اصناف ایجاد شده و در قالب فعالیت‌های این ستاد، جامعه انجمن های إسلامی اصناف و بازار تهران مذاکرات بسیاری با سازمان‌های مربوطه انجام شده است. طبق آمارهایی که از سوی مترو به ما اعلام شده، روزانه حدود یک میلیون نفر از طریق مترو خود را به منطقه بازار می‌رسانند. بر همین اساس اگر زمانی طی ساعات روز حادثه‌ای در بازار رخ دهد، قطعا اثرات بسیار زیاد و نامناسبی بر جای خواهد گذاشت.
