تیتر شهر- افسانه قانع: «بریانک» نام یکی ازقدیمی ترین محله های جنوب غربی تهران است. جایی که درزمان های دورتفرجگاهی بود محصور شده در میان باغ های انگور ودرخت های چنار. این روزها محله بریانک دچار تراکم زیاد جمعیت انسانی است، آنقدر که دیگر خبری از فضای سبز و باغ های قدیمی در این محدوده نیست و ساکنان آن در آرزوی داشتن یک وجب فضای سبز هستند.
این محله در قدیم جزء دهستان غار در بخش ری شهرستان تهران به حساب می آمد و تنها صد نفر جمعیت داشت، اما امروز درون بافت شهری پایتخت قرار دارد. از جمله باغ های معروف این محله می توان به باغ کمپانی اشاره کرد که دیگر اثری از این باغ نیست و سال ها قبل زمین این باغ زیبا به ساختمان تبدیل شده است.
هر چند در گذشته بریانک به دوقسمت شرقی و غربی تقسیم می شد؛ اما 25 سال قبل زمانی که شهردار وقت تصمیم به ایجاد انقلاب نوسازی در دل بافت فرسوده جنوب غرب تهران افتاد؛ این محله انسجام خود را با گذشت بزرگراه نواب از دست داد. محله بریانک تنها محله ای بودکه سنگ فرش های آن را سال ها قبل آلمانی ها انجام داده بودند و آنقدر مقاوم بود که بیشترین وزن عبور وسایل نقلیه سنگین را تحمل می کرد. قدیمی ها می گویند که در دهه 70 در زمان حفر کانال جهت انجام لوله کشی گاز بیل مکانیکی دچار صدمه شد.اما نه دیگر از این سنگ فرش ها خبری هست و تحمل مثال زدنی زمین این محله.
اکنون کالبد این محله به جایی رسیده است که با عبور خط مترو از کنار این محله دیوارهای زیادی از خانه ها فرو می ریزد و ترک بر پوسته آنها می افتد. مانند خانه هایی که درست درکنار ایستگاه مترو بریانک قرار دارند و به دلیل عبور خط 7 مترو و سست بودن خاک این محدوده خانه های زیادی در آستانه ریزش قرار دارند.
حتی اگر پیمانکاران مترو اقدام به مقاوم سازی خانه های زیادی در کنار این ایستگاه مترو در حاشیه اتوبان نواب کرده باشند؛ اما دیگر دل ساکنان این خانه هایی که مانند چینی بند زده می ماند؛ نیست.:«... علت اصلی ریزش و فرونشست این خانه ها به خاطر فرسودگی آن است... از 25 سال پیش شهرداری اعلام کرد که خانه های این محدوده داخل طرح نواب قرار دارند... از همان زمان شهرداری وعده داد که تمامی املاک این محدوده خریداری می شود... اما نه تنها این خانه ها خریداری نشد بلکه به خاطر فرسودگی بسیاری از این خانه ها در آستانه تخریب قرار دارند... در این شرایط هم شهرداری نه خانه ها را می خرد و نه اجازه ساخت می دهد...»
هر چند تعدادی از خانه های این محله در قسمت غرب نوسازی شده اند اما خانه هایی که در کنار ایستگاه مترو قرار دارند؛ همچنان نزدیک به25 سال است که بلاتکلیف مانده اند. مانند خانه پیرزنی که شهرداری تنها یک دانگ از آن را خریده است و مابقی خانه در بلاتکلیفی قرار دارد. خانه های که وقتی در چوبی آن روی پاشنه می چرخد؛ دیوارهای سست آن دیگر توان نگه داشتن در قدیمی را هم ندارد : «... نزدیک به30 سال است که در این خانه ساکن هستیم. مترو بریانک درست در مقابل خانه ما قرار دارد. یک دانگ از خانه ام را سه سال پیش از پسرم خریدند، آن زمان نیاز به پول داشتیم اما مابقی خانه را از ما نمی خرند... می گویند مابقی خانه را هم اگر بخرند به قیمتی که سه سال قبل از پسرم سه سال پیش خریده اند؛ می خرند... اما به قیمت سه سال پیش حاضر نیستیم که این خانه را بفروشیم...»
از ظاهر خانه معلوم است که نزدیک به 80 سال از عمر آن می گذرد. خانه ای با پله های بلند؛ حیاتی که یک درخت تنومند خشک شده در گوشه ای از آن قرار دارد. از داخل خانه هم مشخص است که سقف این خانه130 متری در حال ریزش است: «... زمانی که طرح نواب در حال اجرا بود؛ شهرداری اعلام کرد که خانه ما داخل طرح قرار دارد و می خواهند این خانه را از ما بخرند... آن زمان تصمیم داشتیم تا خانه را بسازیم اما شهرداری گفت که داخل طرح است و اجازه ساخت و ساز نداریم... الان هم که می گویند بودجه برای خرید خانه ما را ندارند...»
دختر جوانی که به همراه مادر پیرش دراین خانه زندگی می کند؛ از شرایط سختی که در این خانه دارند گلایه منداست، مادرش دو بار عمل قلب کرده است و دیگر توان بالا و پایین رفتن از پله های بلند این خانه فرسوده را ندارد:«... ما نمی توانیم جای دیگری برویم به این دلیل که شهرداری تکلیف ما را مشخص نمی کند... حتی چند سال پیش می خواستیم با خانه های کناری تجمیع کنیم و این خانه را بسازیم...20 بار شهرداری رفتیم و جلسه گذاشتیم.... قول مشارکت را مدیران شهرداری به ما دادند اما زمانی که از جلسه بیرون آمدیم، گفتند خانه ما نمی تواند با خانه های کناری تجمیع شود به این دلیل که داخل طرح نواب قرار دارد.... امسال هم به شهرداری رفتیم قرار شد که بیایند ارزیابی کنند و برای جلسه دیگر برویم که هنوز کاری انجام نشده است...»
25 سال انتظار هنوز کافی نیست!
در بریانک غربی برخی از خانه ها نوسازی شده اند و چهره قدیمی خود را به آپارتمان های چهار طبقه تبدیل شده اند اما در لابه لای آپارتمان های نوساز؛ هستند خانه های قدیمی که آنقدر ناپایدار هستند که عبور مترو بریانک لرزه بر اندام نحیف آنها انداخته است و دیوار برخی از این خانه ها فرو ریخته است. به همین دلیل پیمانکار مترو خط 7 بسیاری از این خانه ها را با زدن داربست های فلزی مقام سازی کرده اند.
خانه هایی که یا دیوارهایشان ریخته اند و یا در حال فرونشست هستند: «...از 25 سال پیش از شهرداری منطقه تقاضای تخریب و نوسازی خانه ام را کردم...آن زمان طرح نواب هنوز اجرا نشده بود، گفتند باید صبر کنیم تا تکلیف طرح نواب مشخص شود. زمان آقای کرباسچی بود... 5 سال صبرکردیم بعد به ما گفتند که می توانیم بسازیم و مشمول طرح نواب نمی شدیم، دستور تهیه نقشه را از شهرداری گرفتیم دو سال طول کشید تا نقشه تایید شد... اما بعد گفتند خانه ام در طرح نواب قرار دارد و اجازه ساخت ندادند...»
این ها را مرد میان سالی می گوید که از 25 سال پیش در انتظار بیرون آمدن خانه اش از برزخ فریز شدن است:«... من الان 20 تا دستور نقشه دارم... درطول این سال ها هزینه زیادی کرده ام... بابت این دستور نقشه ها کلی پول داده ام... زمانی که طرح نواب را اجرایی کردند؛ تمامی ساختمان های این محدوده را تخریب کردند و گفتند سازمان نوسازی شهر تهران می خواهد به جای این خانه های قدیمی آپارتمان بسازد... فقط خانه های ما در حالت بلاتکلیفی ماند... گفتند باید منتظر باشید تا تکلیف ملک شما را سازمان نوسازی شهر تهران مشخص کند یا خانه را می خرند و یا اجازه نوسازی به شما می دهند... همین انتظار 10 سال از عمر ما را گرفت... به سازمان نوسازی که مراجعه کردیم ؛ گفتند می توانیم خانه را نوسازی کنیم. وقتی به شهرداری منطقه برای پیگیری کارها مراجعه کردم؛ دوباره گفتند باید صبر کنیم... گفتند سازمان نوسازی می خواهد خانه ام را می خواهد بخرد... اما هر زمان که پیگری کردیم گفتند شهرداری پول ندارد...این ماجرا تا 5 سال پیش ادامه پیدا کرد تا اینکه دوبار توانستیم دستور نقشه بگریم. نقشه که تهیه شد سر پارکینگ به ما گیر دادند و گفتند که معلوم نیست پارکینگ شما دوگانه هست یا یگانه... در طول این سال ها آدم های زیادی را در شهرداری منطقه دیدیم که می گفتند طرح نوسازی تغییر کرده و به جای ساخت آپارتمان 4 طبقه می توانید سه طبقه بنا کنید... گفتند استثنا هم ندارد... 4 سال صبر کردیم، بعد دوباره گفتند که می توانیم 4 طبقه بسازیم دوباره نقشه های ساختمان را به شهرداری منطقه بردیم ... عنوان کردند که این نقشه ها باید از اول تهیه شود دوباره از اول نقشه ها را تهیه کردیم و نقشه ها را دادیم برای تایید بعد دوباره قصه های خودشان را شروع کردند...»
این مرد حرف های زیادی برای گفتن دارد و از زندگی کردن دریک خانه خرابه به همراه مادر پیرش واقعا خسته شده است: «...خانه ما 70 سال پیش ساخته شده است.... ببینید ساختمان های کناری ساخته اند...ساختمان های کناری مشکلی که ما داشتیم را نداشتند به این خاطر که راهش را بلد بودند... با دفاتر مهندسی ساختمان را قرارداد بستند و 5 میلیون دادند تا تمام کارهای هماهنگی را برایشان انجام دهد. اما چون من پول نداشتیم، تمام کارهای پیگیری را خودمان انجام دادیم. ما پول اضافه نداشتیم که پرداخت کنیم تا بتوانیم افراد تاثیرگذار در شهرداری را ببینیم و اما این ساختمان ها در عرض چند ماه گرفتند و ساختند و من از این پول ها ندارم که بدهم... باید زیر میزی می دادم تا کسی شک نکند که دارم رشوه می دهم... شما وقتی پول را به دفاتر مهندسی می دهید، این دفاتر داخل شهرداری رابط دارند، تمام کارها را انجام می دهند. من وارد شهرداری منطقه که می شوم سه ساعت باید پشت در اتاق مدیران و شهردار بنشینم بعد هم نمی توانم با آنها ملاقات کنم.. اما آقایان با یک تلفن کارشان را انجام می دهند. چرا من نمی توانم به تنهایی کاری انجام دهم؟ »
یک به یک 20 دستور نقشه را که درطول دودهه اخیر گرفته نشان می دهد و می گوید:«...من اخیرا یک میلیون خرج کرده ام تا نقشه های ساختمانی که می خواهم بسازم را تهیه کنم رفت برای امضای آخر اما آن دفتری که قرارداد بسته بودم، اعلام کرد 2 میلیون دیگر باید بدهم تا امضای آخر را برای تایید نقشه ها انجام دهد... گفتم ما با هم قرارداد یک میلیونی بسته بودیم؛ گفت نه من خرج کرده ام تا نقشه های خانه ات به اینجا رسیده است. گفتم نمی دهم و از تو شکایت می کنم... رفتم برای شکایت کاری به جایی نبردم و رها کردم... تمام مدارکم هست و کسی هم به این مساله من رسیدگی نکرد... این دفتر مهندسی نقشه ای به من داد که 40 ایراد دارد. دفعه بعد 30 ایراد فنی و بعد 20 تا ایراد داشت و دفعه آخر که رفتم 10 ایراد فنی دیگر روی 20 ایراد قبلی اضافه کردند. این دفتر فنی مهر و امضا ندارد؟... هر بار که اصلاح ایراد فنی می خواستند انجام دهند پول می گیرد... من باید در این خانه خرابه بنشینم و بقیه زیرمیزی های خودشان را می گیرند... برای آخرین بار که ما نقشه را دادیم ایرادهای نقشه به 5 تا رسید.... گفتیم نقشه را به شورا می برم تا بتوانیم جواز ساخت بگیریم... وقتی به شورای معماری منطقه رفتم، شهردار تغییر کرده بود... رفتیم پیش آقای معاون به نقشه نگاه گرد و گفت من سر در نمی آورم و توضیح دهید... بعد که توضیح دادم گفت من حرف تو را نمی فهمم و تمام آن دستور نقشه هایی که به تو داده اند همه اش اشتباه است و باید شما صبر کنید و ما باید برای محدوده شما که در کنار مترو بریانک هست باید طرح و نقشه بدهیم و بعد از تصویب طرح مجددا به شما دستور نقشه می دهم و الان دوسال هست که ما را علاف کرده اند... خودتان بروید شهرداری و ماجرای پرونده 639 را دنبال کنید و بگویید در چه مرحله ای قراردارد... پرونده مرا مخفی کرده اند تا آبرویشان نرود... اگر 20 میلیون یک جا به شهرداری می دادم حتما کارم راه می افتاد. خانه مرا عمدا داخل طرح کرده اند. تا 50 میلیون تومان زیر میزی پرداخت کنم.. مردم را در فشار می گذارند تا زودتر زیرمیزی هایی که می خواهند را بگیرند... مردم این پول هارا پرداخت می کنند. اما این پول را ندارم...»
پیرمرد به دیوار خانه اش اشاره می کند که چند سال پیش گذر مترو باعث ریزش آن شده بود:«...زمانی که مترو را در اینجا می ساختند دیوار خانه ام ریخت. قرار بود به من خسارت دهند.... پیمانکار اینجا به من گفت که همه کارهای پرونده شما انجام شده است و روی میز آقای هاشمی است... آن زمان آقای محسن هاشمی مدیرعامل مترو تهران بود... اما این آقا پرونده من را امضا نکرد تا 5 میلیون خسارتی که ساخت مترو به خانه من زده بود را بپردازند....کل دیوار خانه ام خراب شد انگار موشک «صدام» به خانه ام خورده بود.... ما مجبور شدیم دیوار خانه را بازسازی کنیم و آشپزخانه را به این سمت خانه بیاوریم ، 5 میلیون تومان هزینه کردیم... سرهنگ گفت که من پول خسارت شما را از شرکت مترو تهران می گیرم... دادگاه هم رفتیم، از شرکت مترو کسی نیامد... قاضی دادگاه گفت که شاکی نیامده است... گفتم شاکی من هستم اما گفت که شرکت مترو از شما شکایت کرده است... چون شاکی نیامده این پرونده هم بسته می شود و شما اگر می خواهی خسارت بگیری دوباره باید خودت بری شکایت کنی...»
زمین خانه ها را به درون می بلعد
اگر فرسودگی در محله بریانک تنها دلیل تخریب خانه های فرسوده است؛ اما فرونشست خاک نیز تنها دلیلی کج شدن
ساختمان های نوسازی است که با هزینه زیاد در برخی ازخیابان های این محله ساخته شده اند؛ مانند خانه ای که در خیابان محبی داخل یک کوچه بن بست روبه روی مسجد قرار دارد؛ خانه ای 4 طبقه که 50 سانتی متر کج شده است . این ساختمان برای هر تازه واردی به گونه ای است که گویی هر آن در حال فروریختن است. البته اگر این تازه وارد هنرمند باشد فکر می کند برج «پیزا» در محله بریانک ساخته شده است.
همسایه های جدید دلیل فرونشست این خانه را گودبرداری ساختمان هایی می دانند که در مجاورت این آپارتمان ساخته شده است:«... قبلا دراین خانه خانواده هایی زندگی می کردند اما وقتی که این خانه نشست کرد و کج شد؛ آن را خالی رها کردند... می گفتند یکی از دلایل کج شدن ساختمان این است که ساختمان های اطراف که در حال ساخت بودند و گودبرداری کرده اند، چون گودبرداری ها غیر اصولی بوده این ساختمان کج شده است... 3 سالی می شود که این ساختمان خالی است...»
این ها را مرد جوانی می کوید که به تازگی در یکی از آپارتمان های مجاور این ساختمان قراردارد. اما زنی که بیشتراز 30سال ساکن این محله است؛ دلیل کج شدن این ساختمان را این گونه عنوان می کند:«.... سه سال پیش بابت کج شدن این ساختمان به شهرداری شکایت کردیم... یک سال هست که این ساختمان را خالی کردند... زمانی که فوندانسیون این خانه را می ساختند مهندس به جای اینکه دومتر و یا بیشتر گوبرداری کند؛ فوندانسیون این خانه را در عمق نیم متری از سطح زمین ساخت. چاه فاضلاب این خانه هم در زمان ساخت پر نکردند و آب به داخل بافت این خانه نفوذ کرد... وقتی برای شبکه فاضلاب شروع به کندن کردند، یک دفعه لوله ترکید و شبانه دیدیم که آب نشست می کند و باعث شد این خانه در حال ساخت کج شود... آن زمان مالک خانه شکایت کرد... خانه 50 سانت نشست کرد.. حتی فرونشت این خانه روی خانه های ما هم تاثیرگذاشته است... خانه من را ببینید که چه ترک هایی برداشته است... به شهرداری گفتیم که فکری به حال این خانه بکند... اما شهرداری فقط گفت این خانه نشست خود را کرده است و دیگر خطری ندارد...»
خانه های زیادی در محله بریانک یا نشست کرده اند و یا ترک های عمیقی برداشته اند. خانه های نوسازی که هنوز قد نکشیده در همان مرحله ساخت کمرشان خم شده است. گویی خاصیت محله بریانک این است که دیگر تحمل نگه داشتن هیچ خانه ای را روی سطح خود ندارد: «...خانه های دیگری که شروع به ساختن کردند، رفتن شهرداری و خاک شناسی کردند... شهرداری می گوید خانه ای که ساخته می شود نشست دارد و این خانه نشست خود را کرده است. دیگر مشکلی ایجاد نمی کند اما مگر می شود یک خانه 50 سانت نشست کند و کل ساختمان کج شود و خطری نداشته باشد؟... کل خانه های این کوچه نشست کرده... به دلیل اینکه این خانه زیاد نشست کرده باعث شده تا خانه های دیگر ترک بردارد و خاک این کوچه بیش ازحد معمول نشست کند... الان بین خط انقطاع این خانه و خانه بغلی فاصله پیدا کرده است... پولی هم نداریم که بفروشیم و جای دیگر خانه بخریم...»
آنطور که اهالی محل می گویند؛ مالک این خانه تا 7 ماه پیش داخل خانه بود... اما خانه آنقدر کج شده بود که آسانسورش به طبقه چهارم نمی رسید:«... طبقه اول خانه بغلی هم فروخت و از اینجا رفت... از ترس فرارکرد... به این خاطر هر شب صدای ریزش خاک هایی که بین دوتا خانه قرار داشت را می شنید. ..خاک این خانه خاک دستی است و سازنده باید خاک شناسی
می کرد و پی ساختمان را در عمق می ساخت.. این خانه سال 90 ساخته شد و سازنده از بهترین مصالح ساختمانی استفاده کرد.... مالک می گفت که من شانس نیاوردم...خود سازنده آلزایمر گرفت و در خانه افتاده است... مجبور شد خسارت دو طبقه دیگر را که مالک داشت را بدهد...» ساکنان این محله خانه های زیادی را سراغ داند که یا فرونشسته اند و یا ترک های عمیقی برداشته اند مانند خانه هایی که پشت سوله ورزشی ساخته شدند و الان ترک های عمیقی برداشته اند.
