به گزارش تیترشهر: مسجد جامع ورامین که مسجد جمعه ورامین نیز نامیده می شود، یکی از قدیمی ترین ساختمان های شهر ورامین است. این مسجد قدیمی متعلق به دوره ایلخانی بوده و گچبری های آن از زیباترین نمونه های گچ بری ایرانی هستند.بنای مسجد جامع ورامین در زمان سلطنت سلطان محمد خدابنده آغاز شده و در دوره پسرش به پایان رسیده است.
سبک معماری مسجد جامع ورامین ایلخانی است که در حقیقت ادامه سبک سلجوقی بوده است. در این جا قسمتی از سفرنامه مادام دیولافوا را كه در هنگام بازدید از ورامین در عهد ناصرالدین شاه قاجار به رشته تحریر كشیده شده است را نقل میكنیم:«... باری پس از چهار ساعت راهپیمایی و پایمال كردن محصول مزارع و شنیدن ناملایمات از زارعین بام مخروطی شكل و گنبد مینای مسجدی كه در میان مزارع سر برآورده بود از دور پدیدار شد. این دهكده ورامین است.
سبک تزئین و معماری مساجد دورهی ایلخانی بیشتر دنباله رو سبک دورهی سلجوقی است،با این تفاوت که گنبدها و ایوانها رفیعتر شده و گچبری و نقشها به اوج زیبایی و شکوه خود رسیدهاند؛به طوری که هیچ سطحی بدون نقش رها نشده است.
اولین بخش بنا،ایوان ورودی به حیاط مسجد است که با آجرهای قهوهای و کاشیهای تک رنگ آبی،آبی فیروزهای،سرمهای و سفید و با نقشهای هندسی تزئین یافته است.بالای سردر ورودی آن،کتیبهی کاشی و معرق به طول 206 متر قرار دارد.بخش اعظم این کتیبه از بین رفته و باقیماندهی آن آیاتی است که با کاشی سفید در زمینهای از کاشیهای آبی لاجوردی و فیروزهای پررنگ،کاشیکاری شده است.
پس از ایوان ورودی وارد دالان کوتاهی میشویم که از روبهرو به حیاط مسجد و ایوان اصلی و از شرق و غرب به شبستانها مرتبط است.فضای داخلی شبستانها از چندین طاق،ستون و حجره تشکل شده که حاشیهی اطراف هر طاقنما با نقشی متفاوت تزئین یافته است.داخل حجرهها دو طاقچهی روبهروی هم و پنجرهای قوسی شکل روی دیوار وسط آن دیده میشود.نقشهای هریک از طاقچهها نیز با دیگری متفاوت است و بالای بعضی از آنها،اسامی پیامبر(ص)،حضرت علی(ع)و نام اللّه گچبری شده است. بین دو ایوان و شبستانها،حیاط قرار دارد که حوضی کوچک متعلق به دورهی ساخت مسجد،وسط آن دیده میشود. دیوارهای حیاط مسجد با آجرهای قهوهای و قرمز آجری با نقوش هندسی شمسه،صلیب و ستاره هشتپر تزئین گردیده که بین بعضی از شمسهها نام اللّه با آجر برجسته شده است.
انواع نقشهای هندسی و تجریدی،کاشیکاری و آجرکاری شده است.چند کتیبهی خطی در دو طرف طاق ورودی مسجد و بالای آن با خطوط کوفی،معقلی و ثلث به شکل کم نظیری گچبری شده که بین حروف با نقشهای هندسی ترکیب و تزئین شده است.به علت وجود داربستهای فلزی که برای مرمت بنا نصب شده بود،عکسبرداری از نقشها و کتیبههای ایوان به صورت کامل امکانپذیر نبود.
فضای داخلی مسجد به شکل چهاردیواری است.بالای طاقهای ورودی بستانها(که چهار عدد هستند)،کتیبههای خطی وجود دارد که زمینهی آنها با اشکال هندسی بسیار کوچک به رنگ آبی لاجوردی،کاشیکاری شده و در پایین کتیبهها،نام اللّه در قابی دایرهای شکل بین نقشهای ظریف هندسی،گچکاری شده است.
گنبد عظیم مسجد با آجر و کاشی تزئین یافته و در وسط آن،نقش یک شمسه وجود دارد و گرداگرد آن با اسامی پیامبر و نام اللّه در زمینهی آجری،کاشیکاری شده است. زیر گنبد،محراب قرار دارد که از لحاظ نوع و نقشها،بسیار بینظیر و نوع گچبری و تزئینات آن مانند محراب«مسجد عتیق اصفهان»است.انواع نقشهای اسلیمی،هندسی و گیاهی به شکل پیچیده و ترکیبی در عین هماهنگی،در چندسطح با هم ترکیب و به صورت برجسته گچبری شدهاند. مسجد با خشتهایی از خاک همان منطقه که بسیار محکم و مقاوم است،بنا شده و بین هر خشت،خشتی کوچک با نقشهای تزئینی زیبا به اندازهی تقریبی 5.3 در 7 سانتیمتر وجود دارد.
از ویژگیهای گچبری این بنا،وجود نقشهای تزئینی ترکیبی متنوع و بینظیری است که از ترکیب نقشهای گیاهی،اسلیمی و هندسی با یکدیگر به وجود آمدهاند. همچنین،داخل هر نقش با نقشهای تزئینی دیگر پر شده و به همین دلیل،نقشهای به کار رفته بسیار متعدد و متنوعاند.در تزئین این بنا،تنها از نقشهای دورهی اسلامی استفاده نشده است،بلکه کهنترین و باستانیترین نقشهای تاریخ هنر ایران،مانند صلیب شکسته(چلیپا)،در ترکیب با نقشهای دورهی اسلامی به کار رفتهاند.