یونسکو «شب یلدا» را فقط با ایران می شناسد

به گزارش تیترشهر:از دو سال پیش ایران در صفحه «اشتراک گذاری اطلاعات برای ترویج پرونده های چند ملیتی» به یونسکو اعلام کرد که قصد دارد آئین باستانی «شب یلدا» یا «چله» را در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت برساند، اما در طول این مدت هنوز هیچ کشوری تمایلی برای پیوستن به این پرونده نداشته و تقاضای خود را رسما به یونسکو اعلام نکرده است، این یعنی حتی کشور جمهوری آذربایجان هم برخلاف شایعاتی که چند سال است خبر از پیش دستی آن ها برای به نام زدن «شب چله» به نام خود دارد، بی میل است.

آذربایجان تمایلی برای ثبت شب چله ندارد

فرهاد نظری، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی در این زمینه می گوید: یونسکو در سایت میراث ناملموس خود صفحه ای را شبیه فراخوان طراحی کرده تا براین اساس هر کشوری که تمایل داشته باشد یکی از عناصر ناملموس خود را ثبت کند، نخست در آن صفحه اعلام کند، ایران نیز بیش از یک سال گذشته این فراخوان را برای ثبت جهانی «شب چله» تکمیل کرده است، اما از زمان ثبت درخواست ایران در سایت یونسکو، هنوز هیچ کشوری تقاضای درخواست پیوستن به پرونده ی «شب چله» را در این سایت اعلام نکرده است.

وی همچنین تاکید می کند: تا کنون نیز هیچ کشوری درخواست ثبت پرونده ای به صورت جداگانه به نام «شب چله» را در سایت یونسکو اعلام نکرده است.

او در پاسخ به این پرسش که ایران تا چه مدت باید این فراخوان را در سایت داشته باشد و از چه زمانی می تواند در این زمینه عمل کند، توضیح می دهد: در چند روز آینده با برگزاری شورای سیاست گذاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در این زمینه به نتیجه می رسیم، هر چند ایران سال آینده (2017) دو پرونده ی «چوگان» در قالب تک پرونده و «کمانچه» در قالب پرونده ای مشترک با کشور آذریایجان را برای ثبت در فهرست میراث ناملموس به یونسکو معرفی کرده است.

وی با بیان این که برای بررسی و ثبت جهانی هر پرونده، آن باید دو سال قبل به یونسکو اعلام شود، ادامه می دهد: با توجه به این که ایران تا کنون بیش از ده پرونده ی میراث ناملموس را در یونسکو ثبت کرده است، هر سه سال یک سهمیه تک پرونده ای دارد، بنابراین برای سال 2018 هیچ سهمیه ای به ایران اختصاص پیدا نمی کند و اگر تصمیم گرفته شود که «شب چله» به صورت تک پرونده ای به یونسکو معرفی شود، باید در آینده ای نزدیک این اقدام را انجام دهیم، تا بتوانیم پرونده «شب چله» را به سال 2019 برسانیم.

ایران برای «شب چله» پیشرو است

ایران پرونده «شب چله» را در (19 مارس 2015) (29 اسفند 1393) در صفحه «اشتراک گذاری اطلاعات برای ترویج پرونده های چند ملیتی» به ثبت رسانده است، هرچند هنوز نام هیچ کشوری برای همکاری با ایران برای ثبت میراث ناملموس «شب چله» در این صفحه ثبت نشده است، اما این سند برای همیشه در یونسکو باقی می ماند.

ایران در پرونده ی ثبت شده اش در توصیف میراث ناملموس «شب چله» آورده است: «با طلوع اولین روز زمستان، بلندترین شب سال «شب یلدا» به پایان می رسد، پس از این رویداد طول روزها به تدریج افزایش می یابد و از همین رو شب یلدا را به عنوان «شب تولد خورشید» می نامند.

یلدا یکی از چهار جشن فصلی ایران و به عنوان یکی از باستانی ترین جشنواره های کشور شناخته می شود. این میراث ناملموس فرهنگی عمدتا از طریق شفاهی و روش های غیررسمی به نسل های جوان منتقل شده است و اعتقادات و سنت های فراوانی پیرامون مراسم شب یلدا در میان مردم جاری است.

در میان این ویژگی های مرتبط با این میراث ناملموس حضور قابل ملاحظه رنگ قرمز بسیار مهم است؛ انارهای قرمز، هندوانه، انگور قرمز و نظایر آن بخش جدایی ناپذیر از این مراسم هستند. جمع شدن در خانه بزرگترها دور یک سفره که روی زمین پهن شده و بسیاری از عناصر سنتی این مراسم از جمله انار، هندوانه، آجیل شب یلدا، سوپ مخصوص شب یلدا و چندین و چند نوع غذای دیگر روی آن قرار دارد.

خواندن دیوان حافظ، شاهنامه فردوسی بویژه توسط بزرگ ترهای خانواده، آواز خواندن و نواختن آلات موسیقی از جمله دیگر سنن این مراسم باستانی است.»


پرونده «یلدا» در صفحه یونسکو

با توجه به گزارش های گاه و بیگاه رسانه ها و هشدارهایی که برای جلوگیری از هرگونه مصادره ی این آئین باستانی در طول چند سال گذشته منتشر می شد، ثبت درخواست ایران در این صفحه از سایت یونسکو و درخواست از همکاری دیگر کشورهایی که به برگزاری این آئین اقدام می کنند، گامی محکم و سندی تائید شده برای هر کشوری است که بخواهد خود را صاحب نام، قدمت و فرهنگ در آئین شب چله بداند. بنابراین پرونده ی ثبت شده ی ایران به عنوان یک «میراث ناملموس چندملیتی» در واقع اقدامی مهم برای ترویج همکاری های بین المللی است.

این اقدام چشمگیر ایران ترس از مصادره ی دیگر میراث ناملموس ایران را از بین می برد، ترسی که در فاصله ی سال های 1387 تا 1391 برای مسئولان و دوستداران سازمان میراث فرهنگی پیش آمد. زمانی که چهار میراث معنوی ایران در مصادره ی رقیبان منطقه ای قرار گرفت.

«آیین سماع مولانا» در سال 2008 میلادی به نام ترکیه ثبت جهانی شد، »موسیقی عاشیقلار» ایران در سال 2009 میلادی به نام دولت باکو ثبت شد، «هنر سنتی فرش بافی آذربایجان» ایران در سال 2010 میلادی و ساخت و اجرای ساز ایرانی «تار» هم در سال 2012 میلادی به نام دولت باکو ثبت جهانی شد.